کوروش کبیر پادشاه هخامنشی، افزون بر ایرانیان ، به دلیل صدور نخستین اعلامیه حقوق بشر نزد همه جهانیان و دانشمندان(ویل دورانت، ویکتور هوگو، کنت گوبینو، هگل، شاتوبراین، پاپ کلمنتوس پنجم ، بوسویه، ناپلئون، دانیل روپس، گیرشمن و...) محترم است .در دوران باستان نیز بسیاری از اندیشمندان مانند( افلاطون، فیثاغورث، هرودت، گزنفون، دیودور سیسیلی و...) او را ستوده اند.
كوروش بزرگ بنا به پژوهشهای صد ساله اخیر دانشمندان مسلمان همان ذوالقرنین (که برخی او را بدلیل سخن گفتن خداوند با وی «و قلنا یا ذا القرنین» پیامبر الهی می دانند) است كه در سوره كهف قرآن (آیات83 تا 99) از او یاد شده است. از جمله معروفترین این محققان می توان به افراد زیر اشاره کرد:
مولانا ابوالكلام آزاد مفسر بزرگ قرآن و وزیر فرهنگ هند در زمان گاندی در تفسیرالبیان ( ترجمه تفسیر سوره کهف از باستانی پاریزی) - علامه طباطبایی در تفسیر المیزان ـ آیت الله العظمی ناصر مكارم شیرازی و ده نفر از مفسران قرآن در تفسیر نمونه (مانند قرائتی، امامی، آشتیانی،حسنی، شجاعی، عبدالهی و محمدی) _ تابنده گنابادی در کتاب سه داستان عرفانی از قرآن _ آیت الله میر محمد کریم علوی در تفسیر کشف الحقایق (با ترجمه عبدالمجید صادق نوبری) _ حجه الاسلام سید نورالدین ابطحی در کتاب ایرانیان در قرآن و روایات _ دکتر علی شریعتی در بازشناسی هویت ایرانی اسلامی ـ سید صدر بلاغی در قصص قرآن _ جلال رفیع در کتاب بهشت شداد _ دکتر فاروق صفیزاده در کتاب از کوروش هخامنشی تا محمد خاتمی ـ منوچهر خدایار در کوروش در ادیان آسیای غربی ـ آیت الله سید محمد فقیه استاد اخلاق و عضو مجلس خبرگان دوم _ استاد محیط طباطبایی _ حجه الاسلام شهید هاشمی نژاد _ سر احمد خان بنیانگذار دانشگاه اسلامی علیگر هند.
قاسم آذینی فر در کتاب کوروش پیام آور بزرگ صفحه 89 می گوید: خواجه عبداله انصاری در تفسیر ادبی عرفانی خود در سوره کهف پس از آیه «انا مکناه له فی الارض=ما او را در زمین نیروی بسیار دادیم» کوروش و ذوالقرنین را یک نفر به شمار می آورد.
دکتر فریدون بدره ای در کتاب کوروش در قرآن و عهد عتیق پس از یکی دانستن کوروش و ذوالقرنین از شیخ محمدباقر کمره ای شارح اصول کافی کلینی (از کتب چهارگانه شیعه) روایت می کند که: امیرالمومنین علی(ع) خود را مانند ذوالقرنین دانسته و به این همانندی افتخار کرده اند.

كوروش نزد یهودیان ،زرتشتیان ، مسیحیان و مسلمانان از جنبه آسمانی و تقدس برخوردار است . در كتاب تورات ( اشعیا <ع> ـ دانیال نبی ـ حزقیال <ع> ــ ارمیای نبی ) از او به عنوان حضرت مسیح ، فرستاده پروردگار، چوپان خدا، شکست دهنده فرعونیان، ***** خدا، نجات بخش و دانشمند خدا نام برده شده است .
درصحف عزرای پیامبر (حضرت عزیر) آمده است:کوروش فرمود خداوند به من دستور داده است تا خانه ای برای او در بیت المقدس بسازم.
ابوریحان بیرونی (قرن 4 هجری) و غیاث الدین خواند میر (قرن 6 هجری در کتاب حبیب السیر، جلد یک، صفحه 136) از او بعنوان بانی بیت المقدس و مسجد الاقصی (قبله نخست مسلمانان) نام می برند.
در تفسیر قرآن ابوالفتح رازی آمده است: که خدای تعالی بر زبان بعضی پیغمبران امر کرد پادشاهی از پادشاهان پارس را نام او کوروش و او مردی بود مومن.
مسعودی در کتاب مروج الذهب،صفحه606 می نویسد :
این خبر در انجیل هست كه كوروش پادشاه، ستاره ای را كه هنگام مولود عیسی مسیح (ع) طالع شده بود دیده .
آرامگاه باشكوه كوروش بزرگ در پاسارگاد طرحی گیرا ، باوقار ، متوازن ، مقدس و اهورایی دارد. ساختمان این گونه آرامگاه ، پیش و پس از آن ( به جز یك مورد و در اندازهای كوچكتر كه آن هم از نیاكان یا نوادگان كوروش است ) دیده نشده است .
در دشت مرغاب در پاسارگاد ، نقش برجسته ای از كوروش كبیر باقی مانده است كه همچون فرشتگان ، با بالهایی آسمانی تراشیده شده است .
نكته جالب اینست كه ایرانیان از زمان باستان تاكنون این پیكره را مقدس میدانند و با اینكه پیكره های دیگر در سراسر ایران در اثر نادانی آسیب دیده است هیچكس جرأت نداشته به این پیكره اهورایی آسیب برساند. هنوز هم تصور مقدس بودن این پیكره در میان مردم بومی باقی است .(دکتر بهرام فره وشی در کتاب ایرانویچ) مردم محلی دستان او را رو به قبله و در حالت نیایش می دانند.
تا چند دهه پیش ، مراسم روز تاسوعا و عاشورای حسینی اهالی دشت مرغاب حول آرامگاه کوروش کبیر در پاسارگاد انجام میشد و مردم منطقه نذرهای خود را تقدیم آرامگاه میكردند و آن را همانند امامزاده ها با پارچه های رنگی و قفل میپوشاندند.( دكتر باستانی پاریزی در كتاب كوروش ذوالقرنین )

دکتر جمشید صداقت کیش در ویژه نامه فصلنامه فارس شناخت در نوشتار مسجدهای فارس در صفحه 88 می نویسد : در روایتهای اسلامی هم از مقدس و آسمانی بودن این جایگاه سخن بسیار رفته است از جمله در كتابهای زیر :
1 ـ مسالك و ممالك ( اصطخری به سال 320 هجری ) صفحه های 109 و 141
2 ـ حدود العالم من المشرق الی المغرب ( نوشته شده به سال 372 هـ ) صفحه 131
3 ـ اشكال العالم ( ابوالقاسم جیهانی به سال 367 هـ ) صفحه های 113 و 123
4 ـ نزهت القلوب ( حمداله مستوفی به سال 740 هـ ) صفحه 178

نوشته ای در آرامگاه به خط میخی بوده كه متن آن چنین است
« ای رهگذر ، من كوروش هستم كه پادشاهی جهان را به پارسیان دادم
به مشتی خاك كه پیكرم را در برگرفته رشك مبر »